جابجایی،انحراف، جلو و عقب بودن فک
اختلال‌های فکی و دندانی یا مال اکلوژن دانش‌واژه دندانپزشکی برای مشکلات مربوط به روی هم قرار نگرفتن (مشکل در بایت) دندانها است. همگی ما تا حدی دچار چنین اختلال‌هایی مثل کجی دندان،جابجایی،انحراف، جلو و عقب بودن فک هستیم. اما باید توجه داشت که قابل ملاحظه بودن شدت این ناهنجاری‌ها بروز مشکلات دهان و دندان را در پی دارد و در شیوه گفتار و غذا خوردن فرد اختلال ایجاد می‌کند و به پوسیدگی دندان و مینای دندان می‌انجامد. دیگر پی‌آمد اختلالات فکی و دندانی کاهش جذابیت چهره و تحت الشعاع قرار گرفتن زیبایی فرد است. بنا به این دلایل رایج‌ترین دلیل مراجعه به متخصص ارتودنسی را باید اختلال‌های فکی ـ دندانی(جابجایی، انحراف، جلو و عقب بودن فک) دانست.
دندانهای ردیف بالا و پایین در بهترین حالت به خوبی روی یکدیگر قرار می‌گیرند و جفت می‌شوند. دندانهای بالا باید اندکی روی دندانهای پایین را بپوشاند. تمام دندانها باید ردیف و منظم باشند و فاصله بین آنها برابر باشد.
انواع اختلالات فکی و دندانی
متداول‌ترین اختلال‌های فکی ـ دندانی عبارت‌اند از:
جلو بودن فک
دندانهای بالا در این حالت جلو می‌آید یا در اصطلاح با دندان خرگوشی مواجه می‌شویم. کوچک بودن فک پایین می‌تواند دلیل دندان خرگوشی و جلو بودن فک باشد. مکیدن انگشت شست یا پستانک نیز به دلیل رو به جلو راندن دندانها باعث ناهنجاری جلو بودن فک می‌شود و حتی گاهی شکل سقف دهان (کام بالا) را تغییر می‌دهد.
مشکل به هم فشرده یا فاصله‌دار بودن دندانها
علت این ناهنجاری فاصله بسیار زیاد یا بسیار کم بین دندانها است. به‌هم فشرده بودن دندانها باعث می‌شود دندانهای دائمی به شکل مناسب در نیایند یا در لثه باقی بمانند و با دندان نهفته مواجه شویم و یا نیاز به ارتودنسی دندانهای فاصله دار باشد.
انحراف فک
یکی دیگر از اختلالات فکی دهانی، انحراف فک است. خط مرکزی جلویی بین دندانهای پیشین بالایی در موارد انحراف فک بر روی خط مرکزی دندانهای پیشین پایین منطبق نیست. علائم انحراف فک متغیر و پیچیده است و بیمار معمولاً از دردی رنج می‌برد که ممکن است به صورت درد در فک، درد و حساسیت به لمس داخل یا اطراف گوش، درد مداوم صورت، دشواری در کامل باز کردن دهان، ناراحتی هنگام جویدن، صدا دادن مفصل فک یا قفل کردن فک و در نتیجه دشوار شدن باز یا بستن دهان بروز یابد.
به هم نرسیدن دندان ها (عدم همپوشانی دندانهای پیشین یا اپن بایت)
در به هم نرسیدن دندان، اگرچه دندانهای آسیا روی هم می‌آیند، اما دندانهای پیشین بالا و پایین همپوشانی ندارند و دهان به دلیل فاصله عمودی بین دندانها همواره باز به نظر می‌رسد. فاصله دندان های بالا و پایین در یک یا هر دو سمت دهان رخ می‌دهد.
اور بایت
دندانهای پیشین جلویی در حالت اور بایت بیش از اندازه پایین می‌آید و روی دندانهای پیشین پایینی را می‌پوشاند و دندانهای پایین در موارد شدید این اختلال در سقف دهان فرو می‌رود.اوربایت دارای دو نوع اصلی می‌باشد: اسکلتی و دندانی. اوربایت دندانی به نامرتبی دندانها مربوط می‌شوند و با درمان‌هایی نظیر ارتودنسی قابل حل هستند. اوربایت اسکلتی به استخوان‌بندی و نحوه‌ی قرارگیری فک‌ها بر روی هم مربوط شده و در اغلب موارد به خاطر بزرگ بودن یا جلو بودن فک بالایی ایجاد می‌شوند. برای درمان جلو بودن فک بالا از دو روش ارتودنسی و جراحی استفاده می شود.
آندربایت
دندانهای پیشین پایین در این حالت از دندانهای پیشین بالا جلوتر هستند.
کراس بایت
در این حالت یکی از دندانهای بالا یا تمام آنها در جهتی نامناسب روی دندانهای پایین قرار می‌گیرد.
چرخش
چرخش به موردی گفته می‌شود که دندان چرخیده باشد یا نوک دندان از جای اصلی خود خارج شده باشد.
جابجایی فک
در این حالت دندانها در محلی غیر از محل اصلی از لثه خارج می‌شود.
دندانهای جلو در حالت طبیعی باید اندکی روی دندانهای پایین را بپوشاند. اختلال‌های فکی ـ دندانی، یا روی هم نیامدن و جفت نشدن مناسب دندانها، بر حسب میزان روی هم آمدن دندانها کلاس بندی می‌شود. استخوان‌های فک نیز جهت بررسی وضعیت‌شان در ارتباط با دندانها معاینه می‌شوند.
کلاس ۱(جلو بودن فک)
دندانهای آسیای بالا و پایین در حالت جلو بودن فک به خوبی روی یکدیگر قرار می‌گیرد، اما فاصله بین دندانها بسیا کم یا زیاد است. کراس بایت، چرخش و همپوشانی دندانها در موارد شدید به چشم می‌خورد.
کلاس ۲(عقب بودن فک)
اگرچه دندانهای آسیای پایین روی دندانهای آسیای بالا قرار می‌گیرد، اما جهت آنها رو به سمت گلو است و چانه را به عقب می‌کشد.
کلاس ۳
دندانهای آسیای پایین بسیار جلوتر از دندانهای آسیای بالا هستند. این وضعیت باعث پیش آمدگی دندانهای پیشین و فک پایین می‌شود و عوارض کراس بایت با دندانهای بالا ایجاد می‌گردد.
مشکل مادرزادی در ساختار فک نیز باعث بروز اختلال‌های فکی ـ دهانی در کودکان می‌شود. مال اکلوژن گاهی حتی باعث دررفتگی مفصل فک می‌شود.
علائم و نشانه ها
بعضی از علائم اختلال‌های فکی و دندانی عبارت‌اند از:
• نامنظم بودن دندانها و فاصله بین دندان
• غیرطبیعی بودن چهره
• احساس ناراحتی یا دشواری هنگام جویدن یا گاز زدن
• بیمار در موارد نادر از مشکلات گفتاری، ازجمله نوک زبانی صحبت کردن، رنج می‌برد.
• تنفس از راه دهان
دندانها پس از درمان اختلال‌های متوسط یا شدید در جابجایی،عقب و جلو بودن و انحراف فک راحت‌تر تمیز می‌شود و در نتیجه احتمال پوسیدگی دندان و ابتلا به بیماری‌های پریودنتال (بیماری بافت‌های نگهدارنده دندانها) نظیر ورم یا التهاب لثه کاهش می‌یابد. فشار روی دندانها، فک‌ها و عضله‌ها با درمان اختلال‌های فکی ـ دندانی کاهش می‌یابد و در نتیجه احتمال شکستن دندان و بروز علائم اختلال‌های مفصل گیجگاهی ـ فکی با نگه دارنده ارتودنسی کمتر می‌شود.
علت
جابجایی،انحراف، عقب و جلو بودن فک در اکثر موارد ارثی است. گاهی در اثر تفاوت بین اندازه فک بالا و پایین یا بین فک و دندان به هم فشردگی دندانها مشاهده می‌شود یا الگوی جفت شدن دندانها ناهنجار و غیرطبیعی می‌شود.
دیگر علل جابجایی،انحراف، عقب و جلو بودن فک عبارت‌اند از:
• عادت‌های دوران کودکی مانند مکیدن انگشت شست، زبان زدن دندان، مکیدن پستانک پس از ۳ سالگی و استفاده طولانی مدت از شیشه شیر.
• دندان اضافی، افتادن دندان، دندان نهفته یا غیرطبیعی بودن شکل دندانها
• پر کردن دندان یا تاج دندان به شیوه‌ای نامناسب
• جا‌به‌جا شدن فک در اثر شکستگی در سانحه‌های شدید
• تومورهای دهان و فک
بدشکلی و ناهنجاری های فک مانند انحراف،جابجایی و جلو و عقب بودن فک به عارضه‌های غیرطبیعی گوناگون در ناحیه فک اشاره دارد. این عارضه‌ها را در صورت ملایم بودن معمولاً می‌توان با مداخله‌های دندانپزشکی و ارتودنسی اصلاح کرد. اما برطرف کردن ناهنجاری‌های شدیدتر نیاز به انجام عمل جراحی توسط جراحی مجرب دارد. مشکلات جدی‌تر ارثی و مادرزادی هستند یا در اثر بروز سانحه پیش می‌آیند. بخشی از فک غالباً اندازه‌ای غیرطبیعی دارد و چهره فرد به همین دلیل ناخوشایند به نظر می‌رسد؛ به علاوه جابجایی،انحراف، عقب و جلو بودن فک و عدم درمان جلو بودن فک بالا در گفتار، خوردن، جویدن، لبخند زدن و نفس کشیدن اختلال ایجاد می‌کند.
در ادامه ۷ نوع بدشکلی فک را توضیح می‌دهیم:
۱٫ ماکروژنیا: بزرگتر از حد طبیعی بودن چانه باعث می‌شود بینی و چشم‌ها بسیار کوچک به نظر برسد. این اختلال را می‌توان با کوتاه کردن یا عقب بردن چانه و بستن فاصله بین دندان اصلاح کرد.
۲٫ میکروژنیا: کوچکتر از حد طبیعی بودن چانه باعث می‌شود بینی و چشم‌ها بسیار بزرگ به نظر برسد. این اختلال را می‌توان طی عمل جراحی ارتودنسی با اضافه کردن بافت اصلاح کرد.
۳٫ ماکروژناتیا: در این حالت رشد بیش از اندازه فک پایین باعث جلو بودن فک پایین از فک بالا می‌شود. این اختلال را می‌توان طی عمل جراحی با کاهش استخوان اضافی اصلاح نمود.
۴٫ میکروژناتیا: در این حالت فک به اندازه کافی رشد نکرده و کوچک است. عقب بودن فک را می‌توان با ارتودنسی دندانهای فاصله دار زودهنگام و مراجعه به موقع به پزشک ، برای مرتب کردن دندانها و انجام عمل جراحی برای جلو بردن چانه اصلاح نمود.
۵٫ اختلال‌های فکی ـ دندانی یا مال اکلوژن: طول بیش از اندازه فک بالا باعث می‌شود، هنگام لبخند زدن بخش اعظم لثه‌ها دیده شود. این حالت را می‌توان طی عمل جراحی با کوتاه کردن و شکل دادن و پس از آن به کمک ارتودنسی فک بالا و پایین برای منظم و هم راستا کردن آن و جابجایی فک اصلاح نمود.
۶٫ بلند بودن فک بالا: رشد بیش از اندازه چانه باعث بیش از حد کوچک به نظر رسیدن بینی و چشم‌ها می‌شود. این عارضه را می‌توان طی عمل جراحی با کوتاه کردن یا عقب بردن چانه درمان کرد.
۷٫ کوتاه بودن فک بالا: فک بالا در این حالت متناسب با صورت نیست و بسیار کوتاه است، در نتیجه ممکن است دندانها دیده نشود و مرتب روی هم قرار نگیرد. این بدشکلی را، چه یک نقص مادرزادی باشد، چه پی‌آمد یک سانحه می‌توان در ابتدا با عمل جراحی بلند کردن فک و سپس ارتودنسی دندان که شامل ارتودنسی ثابت دندان یا متحرک می‌شود برای منظم و هم‌راستا کردن فک بالا و پایین درمان نمود. متاسفانه امکان انجام درمان تک فکی و یا درمان چند دندان در ارتودنسی وجود ندارد، به عنوان مثال ارتودنسی فک بالا و یا فک پایین ، زیرا حرکت دادن هر دندان مستلزم هماهنگی تمامی دندانهای هر دو فک می باشد
ارتودنسی نامرئی از پلاک‌هایی شفاف برای ردیف کردن و درمان شلوغی دندان کمک می‌گیرد. البته کارکرد ارتودنسی نامرئی محدود به کیس‌های با ناردیفی دندانی خفیف می‌باشد و هزینه آن نسبت به قیمت ارتودنسی ثابت ۲ تا ۲/۵ برابر است.
هزینه
برای اطلاع دقیق از هزینه جراحی فک و دیگر هزینه ها باید با پزشک مشورت نمایید.
پس از این دوره جهت دریافت درجه Master یک سال دیگر به آموزش خود در این دانشگاه ادامه داد و تحقیقی دیگر با همکاری Dr. Gianelly به ثبت رساند. دکتر فتحیان در سال ۲۰۱۱ پس از ۱۹ سال کار و تحصیل به ایران بازگشت.
سلام من از ۱۲سالگی به مدت سه سال ارتودنسی ثابت انجام دادم و الان۲۳سال دارم و احساس خوبی به فکم ندارم میخواستم بدونم من واقعن مشکل دارم؟