ارتودنسی و سیم کشی:ردیف کردن و درمان ناهنجاری فک، صورت و دندان

چنانچه فک یا دندان‌ها به خوبی روی هم قرار نگیرد و مشکل انحراف فک یا بی‌نظمی دندان‌ها وجود داشته باشد، درمان ارتودنسی برای صاف و ردیف کردن دندان‌ها و بهبود عملکرد آنها ضروری است. مشکلات مربوط به نامرتبی فک و دندان‌ها که با اصطلاح مال اکلوژن یا اختلال بایت نیز از آنها یاد می‌شود، اگر درمان نشوند به عوارضی همچون اختلالات گفتاری، ساییدگی زودرس دندان‌ها و مینای محافظ آنها و حتی افزایش احتمال آسیب دیدن دندان و مفصل‌های فک دامن می‌زنند. چنانچه در سن پایین برای اصلاح این مشکلات اقدام شود، درمان سریع‌تر، آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود. با این توصیف بهتر است که در صورت مشاهده نامرتب بودن دندان‌های فرزندتان در اولین فرصت به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید تا هر چه سریع‌تر شاهد نشستن لبخندی زیبا و بی‌نقص بر روی لبان فرزند دلبندتان باشید.

متخصص ارتودنسی یک دندان پزشک متخصص در حوزه تراز کردن دندان ها است که با گذراندن سه سال آموزش اضافی در دانشگاه، تخصص ارتودنسی را دریافت کرده است. با وجودی که برخی دندان پزشکان عمومی به بیماران خود خدمات بریس های همرنگ دندان را ارائه می دهند، متخصص ارتودنسی دارای تخصص در شناسایی و درمان مشکلات هماهنگی و ردیف کردن دندان ها و وضعیت قرارگیری آنها بر روی یکدیگر می باشد.

افراد نیازمند به ارتودنسی

تنها دندان پزشک یا متخصص ارتودنسی می تواند سودمندی استفاده از روش های ارتودنسی دندان را برای بیمار مشخص کند. بیمار با مراجعه به کلینیک ارتودنسی و بیان مشکل درخواست ارائه خدمات را می‌کند.در این حالت بر اساس ابزارهای تشخیص مشکل و نیز دریافت سابقه کامل پزشکی و دندانی بیمار، انجام معاینات کلینیکی، مدل های ساخته شده از دندان ها، و رادیولوژی دندان ، دندان پزشک یا متخصص ارتودنسی می تواند استفاده از روش های درمانی ارتودنسی(سیم کشی دندان) را به بیمار پیشنهاد کرده و از یک برنامه درمانی مناسب برای رفع مشکل وی استفاده نماید. توجه به عادات غلط و رفع آنها در پیشگیری و درمان موثر می باشد ، مکیدن انگشت در کودکان به عنوان شایع‌ترین عادت، در صورت آنان اثرات ناخواسته‌ای می‌گذارد که باعث عدم رویش دندان‌های جلو و چرخش هر دو فک می‌شود. دندان‌پزشکی کودکان یک حوزه تخصصی دندان‌پزشکی است که عمدتاً با مشکلات دهان و دندان کودکان از زمان نوزادی تا سال‌های نوجوانی ارتباط دارد. معمولاً اخذ تخصص در حوزه دندانپزشک اطفال به دو تا سه سال آموزش تخصصی اضافی (پس از تکمیل دوره دندان‌پزشکی عمومی) نیاز دارد تا به این ترتیب پزشک بتواند با روش‌های درمان انواع مختلف مشکلات دندان در بین کودکان آشنا شود. علاوه بر این در طول این دوره آموزش‌های لازم برای آماده‌سازی و مراقبت از شرایط مربوط به وضعیت سلامتی، فیزیکی، یا ذهنی بیمار به پزشک ارائه خواهد شد.

انواع مشکلات و ناهنجاری های فک

آندربایت

آندربایت وضعیتی است که فک پایین جلوتر از فک بالا قرار می‌گیرد و باعث می‌شود که دندان‌های پیشین پایین جلوتر از دندان‌های پیشین بالا باشد.

فاصله‌دار بودن دندان‌ها

کوچک بودن دندان‌ها نسبت به اندازه استخوان‌های فک یا دندان غائب باعث فاصله‌دار شدن دندان‌ها می‌شود. فاصله‌دار بودن دندان‌ها علاوه بر آن که زیبایی لبخند را مخدوش می‌سازد، در درازمدت سبب بروز بیماری‌های لثه نیز می‌شود.

جلو بودن دندان‌های بالا

جلو بودن بیش از حد دندان‌های قدامی فک بالا زیبایی و عملکرد دندان‌ها را تحت الشعاع قرار می‌دهد. در این اختلال دندان‌های بالا بسیار جلوتر از دندان‌های پایین قرار دارد یا این که دندان‌های پایین به اندازه کافی جلو نیامده است.

به‌هم‌فشردگی و شلوغی دندان‌ها

مشکل به‌هم‌فشردگی دندان‌ها زمانی پیش می‌آید که در فک فضای کافی برای درآمدن دندان‌ها و بیرون زدن آنها از لثه وجود نداشته باشد. این مشکل غالباً با استفاده از وسیع کننده کام اصلاح می‌شود و به این ترتیب دیگر نیازی به کشیدن دندان نخواهد بود.

کراس بایت

در حالت عادی دندان‌های بالا و پایین همپوشی دارند، اما در اختلال کراس بایت، دندان‌های بالا پشت دندان‌های پایین قرار می‌گیرد. این وضعیت باعث رشد نامنظم فک یا انحراف فک و روی هم قرار نگرفتن دندان‌ها می‌شود. از آنجایی که کراس بایت به مرور زمان تشدید می‌شود، باید به سرعت برای اصلاح آن اقدام کرد.

اوربایت

اوربایت وضعیتی است که دندان‌های پیشین بالا بسیار جلوتر از دندان‌های پیشین پایین قرار دارد و گاهی اوقات ناهنجاری بایت آن‌قدر شدید است که دندان‌های قدامی پایین سقف دهان را گاز می‌گیرد.

اپن بایت

ناهنجاری اپن بایت جویدن را دشوار می‌کند. اختلال اپن بایت به وضعیتی گفته می‌شود که دندان‌های بالا و پایین همپوشی ندارند و حتی هنگام بستن دهان نیز، دندان‌ها روی هم قرار نمی‌گیرد. عادت‌هایی مانند مکیدن انگشت شست یا زبان زدن باعث بروز اپن بایت می‌شود.

میدلاین

زمانی که خط وسط دندان‌های بالا و پایین در یک راستا قرار ندارد، در واقع بایت یا دندان‌های عقب دهان است که به خوبی روی هم قرار نمی‌گیرد. این وضعیت اثر نامطلوبی بر جویدن دارد و عملکرد دندان‌ها را مختل می‌کند.

ارتودنسی همراه با جراحی فک

همانطور که ارتودنسی می تواند وضعیت دندان ها را اصلاح کند، جراحی ارتودنسی (که به عنوان جراحی ارتوگناتیک نیز شناخته می شود) نیز می تواند وضعیت مشکلات فک بیمار را اصلاح کرده و توانایی وی برای جویدن، صحبت کردن و تنفس را بهبود بخشید و ظاهر اجزای صورت فرد را زیباتر نماید. دکتر متخصص ارتودنسی از جراحی ارتودنسی برای بیمارانی استفاده می کند که فک آنها هنوز بطور کامل رشد نکرده و وضعیت گاز گرفتن دندان های آنها نامناسب بوده و با مشکلات زیبایی در صورت خود مواجه هستند. فرآیند رشد فک معمولاً در سن ۱۶ سالگی برای دختران و در سن ۱۸ سالگی برای پسران کامل می شود. قبل از عمل جراحی فک می بایست رشد اجزای آن کامل شده باشد. به هر حال، حرکت دادن دندان ها قبل از عمل جراحی را می توان یک تا دو سال قبل از رسیدن به این سنین شروع کرد. در طول درمان ارتودنسی دندان که معمولاً ۶ تا ۱۸ ماه طول می کشد، لازم است بیمار از بریس استفاده کرده و بطور منظم با متخصص ارتودنسی برای اصلاح وضعیت بریس ها ملاقات کند. با حرکت کردن دندان ها با استفاده از بریس، ممکن است بیمار تصور کند وضعیت گاز گرفتن دندان های وی به جای بهتر شدن، بدتر شده است. به هر حال، هنگامی که وضعیت فک در موقعیت مناسب پس از عمل جراحی ارتوگناتیک قرار گرفت، دندان های بیمار نیز در موقعیت مناسب قرار گرفته و مشکل بیمار بر طرف می شود. این عمل جراحی در بیمارستان و توسط یک جراح دهان بر روی فک پایین انجام می شود. به این منظور، استخوان فک پشت دندان ها جدا شده و دندان ها به سمت جلو یا عقب با توجه به نیاز درمانی بیمار حرکت داده می شود. در صورتی که این عمل جراحی بر روی فک بالا انجام شود، موقعیت فک بیمار ممکن است به جلو یا عقب حرکت داده شود یا اینکه فک به سمت بالا یا پایین هدایت می شود. پس از گذشت مدت زمان لازم برای بهبود بیمار (در حدود چهار تا هشت هفته)، متخصص ارتودنسی وضعیت گاز گرفتن دندان ها به دقت تنظیم می کند. در اکثر موارد، بریس ها با گذشت ۶ تا ۱۲ ماه بعد از عمل جراحی برداشته می شوند. پس از برداشتن بریس، لازم است بیمار از پلاک ارتودنسی متحرک برای حفظ نتایج این روش درمانی استفاده نماید. هر چند برخی مشکلات ارتودنسی نیاز به استفاده از بریس‌های ثابت برای دستیابی به بهترین نتایج در ارتباط با حرکت دادن دندان‌ها دارد، ارتودنسی متحرک نیز می‌تواند یک روش درمان جایگزین برای افرادی باشد که به دنبال صاف کردن دندان‌های خود در شرایط خاص هستند. با توجه به امکان خارج کردن بریس‌های متحرک از دهان برای تمیز کردن، فرآیند درمان از طریق آنها برای بسیاری افراد ساده‌تر خواهد بود.

انواع ارتودنسی

امروزه انواع مختلفی از وسایل ارتودنسی شامل ابزارهای ثابت و متحرک برای کمک به حرکت دادن دندان ها، بازآموزی عضلات و تاثیر بر فرآیند رشد فک ها مورد استفاده قرار می گیرند. عملکرد این ابزارها برای ردیف کردن دندان ها با وارد کردن فشار آرام به دندان ها و فک ها می باشد. همچنین موثرترین روش ارتودنسی برای بیمار با توجه به میزان مشکل وی مشخص می شود.

ارتودنسی ثابت و متحرک

برخی از روش های ارتودنسی دندان در کودکان و بزرگسالان نیازمند نصب لوازمی بر روی دندان بطور ثابت هستند که به این روش خاص ارتودنسی در اصطلاح «ارتودنسی ثابت» گفته می شود. در مواردی نیز ارتودنسی دندان به این صورت است که بیمار می تواند وسیله ارتودنسی را که پلاک دندان متحرک است از دهان خود خارج کند. به این نوع ارتودنسی در اصطلاح «ارتودنسی متحرک» گفته می شود.

اگر درمان ارتودنسی توسط متخصص مجرب ارتودنسی و به طور صحیح انجام شود عوارض احتمالی آن بسیار محدود خواهد شد اما آنچه که به عنوان عوارض ارتودنسی متحرک مطرح است، غالبا مربوط به عوارض درمان‌هایی است که توسط افراد فاقد صلاحیت انجام می‌شود و در دو گروه کلی مشکلات فکی و جابه‌جایی دندان‌ها تقسیم‌بندی می‌شود.به طور کلی عوارض ارتودنسی کودکان، بزرگسالان و یا بارداری به اندازه ای نیست که از انجام آن صرف نظر کنید اما در هر صورت آگاهی از عوارض ارتودنسی ثابت در تصمیم‌گیری آینده شما حائز اهمیت خواهد بود. قیمت ارتودنسی بستگی به میزان مشکل و نوع ارتودنسی دندان دارد. در صورتیکه درمان‌های مرحله اول با پلاک‌ متحرک ارتودنسی انجام شود هزینه ارتودنسی ثابت  نسبت به هزینه ارتودنسی متحرک کمتر خواهد بود، البته بسته به شدت مشکل و تعداد پلاک‌های مورد استفاده این هزینه متفاوت خواهد بود. اگر درمان ارتودنسی توسط متخصص مجرب ارتودنسی و به طور صحیح انجام شود عوارض احتمالی آن بسیار محدود خواهد شد اما آنچه که به عنوان عوارض ارتودنسی مطرح است، غالبا مربوط به عوارض درمان‌هایی است که توسط افراد فاقد صلاحیت انجام می‌شود و در دو گروه کلی مشکلات فکی و جابه‌جایی دندان‌ها تقسیم‌بندی می‌شود. آگاهی از مشکلات  انواع ارتودنسی متحرک و ثابت در تصمیم‌گیری آینده شما حائز اهمیت خواهد بود.

براکت های فلزی

بریس های فلزی دندان رایج ترین نوع بریس ها در ارتودنسی ثابت هستند و امروزه ساده تر از هر زمان دیگر برای بیماران قابل استفاده می باشند. این براکت ها از فولاد ضد زنگ با کیفیت ساخته می شوند و می توانند دندان های بیمار را صاف نمایند. هنگام استفاده از این بریس ها، بیمار همچنین می تواند از الاستیک رنگی برای ایجاد ظاهر جذاب تر و شاداب تر استفاده نماید.

ارتودنسی دایمون

بریس های ارتودنسی دایمون از فلز مشابه مورد استفاده در تولید بریس های فلزی سنتی ساخته می شود. به هر حال، بریس های دایمون نیازی به استفاده از الاستیک ندارند و به این ترتیب تعداد جلسات درمانی کمتر و نیز سایش کمتر در نتیجه استفاده از آنها بر روی دندان ایجاد می شود. بریس های دایمون از فلز، سرامیک، یا براکت های شفاف ساخته می شود. این بریس ها اندازه ای مشابه بریس های فلزی دندان دارند، اما در آنها از گیره های مخصوص برای کمک به نگه داشتن سیم های ارتودنسی جهت هدایت دهان ها به محل صحیح استفاده می شود. این گیره ها به کاهش فشار وارد شده به دندان کمک کرده و به خاطر عدم نیاز به الاستیک یا جایگزینی آن، نیاز کمتری به اصلاح دارند. هزینه ارتودنسی دیمون یا روش‌های ارتودنسی دیگر نباید شما را از دست‌یابی به لبخندی که همیشه آرزوی داشتن آن را داشتید بازدارد. بریس‌های دیمون به میزان اصلاحاتی که دندان‌های شما نیاز دارد بستگی دارد. بسیاری از بیمه‌های دندانپزشکی منابعی را برای درمان با بریس‌های دیمون اختصاص می‌دهند.

ارتودنسی سرامیکی یا همرنگ دندان

بریس های سرامیکی یا بریس های هم رنگ دندان از مواد اولیه شفاف ساخته می شوند و به همین خاطر جلب توجه آنها کمتر از بریس های فلزی است. به همین دلیل، بریس های سرامیکی عمدتاً برای جوانان و افراد بزرگسال که دارای نگرانی های خاص در ارتباط با زیبایی صورت هستند، استفاده می شود. با وجودی که این نوع بریس ها کمتر جلب توجه می کنند، اما نیازمند مراقبت بیشتر برای حفظ سلامت دهان هستند، زیرا بریس های سرامیکی بزرگتر و شکننده تر از بریس های فلزی عادی می باشند. به همین دلایل، مراحل ارتودنسی نامرئی در بریس های سرامیکی بیشتر برای دندان های بالای پیشین در دهان استفاده می شوند.

ارتودنسی نامرئی

در واقع ارتودنسی نامرئی یا اینویزیلاین یک مجموعه از بریس نامرئی، متحرک و راحت اکریلیک است که دندان ها را مشابه بریس ها صاف می کند. با تقبل هزینه ارتودنسی نامریی مراجعه کنندگان میتوانند از مزایای این نوع پلاک‌ها نه تنها نامرئی هستند، بلکه متحرک نیز می باشند و به همین خاطر بیمار می تواند در طول دوره درمان با ارتودنسی نامریی به راحتی غذا خورده و نوشیدنی مصرف نماید و نیز مسواک زدن و نخ دندان کشیدن نیز برای بیمار راحت تر است استفاده کنند. استفاده از این نوع تراز کننده های ارتودنسی نامرئی ساده و راحت است و به علت عدم استفاده از فلز، باعث ایجاد سایش در داخل دهان در طول دوره درمان نمی شوند. هزینه ارتودنسی نامرئی از روش های ارتودنسی متداول بالاتر می باشد .

ارتودنسی زبانی (لینگوال) یا مخفی

بریس های زبانی پشت دندان ها مخفی شده (ارتودنسی مخفی) و به همین خاطر در هنگام لبخند زدن «نامرئی» هستند. بریس های ارتودنسی لینگوال (ارتودنسی پشت دندان) به صورت ۱۰۰% سفارشی و با توجه به شکل دندان های بیمار و از فلز ساخته می شوند. تقبل هزینه ارتودنسی با این نوع بریس ها یک انتخاب مناسب برای ورزشکاران، مدل ها، بازیگران، نوازندگان آلات موسیقی که ابزارهای بادی می نوازند، و نیز افراد حرفه ای بزرگسال هستند. ارتودنسی لینگوال متشکل از بریس‌های سفارشی و ثابت می‌باشد که از دو جزء تشکیل شده است:

سیم براکت

این بریس با استفاده از سیمان دندان به قسمت پشت دندان‌ها متصل می‌شود که نسبت به نوع فلزی مزیت قابل توجهی می‌باشد. یکی از مواردی که موجب ناخوشایند بودن بریس‌ها می‌شود این است که شبیه به مجموعه‌ای از ریل قطار هستند. اما بریس های لینگوال   در پشت دندان‌ها قرار گرفته و در نتیجه از نظر ظاهری جذاب می‌باشند.

مدت زمان ارتودنسی

درمان ارتودنسی معمولاً به ۶ تا ۳۰ ماه زمان با توجه به سن فرد، شدت مشکلات دندان، و روش ردیف کردن دندان مورد استفاده نیاز دارد.

مراحل ارتودنسی

در این قسمت، مراحل ارتودنسی کودکان، ارتودنسی بزرگسالان (ارتودنسی در سنین بالا) و بارداری که در صورت به کار بردن روش های معمول تر (ارتودنسی ثابت) به کار می روند، شرح داده شده است.

مرحله اول: قرار دادن براکت ها بر روی دندان: هنگامی که بیمار برای طی مراحل ارتودنسی به مطب متخصص ارتودنسی مراجعه می کند، ابتدا یک جلسه مشاوره اولیه برای وی انجام می شود که شامل معاینه اولیه، بررسی سابقه مشکلات دندان و نیز مشاهده عکس رادیولوژی تهیه شده از دندان ها و استخوان فک است. هنگامی که بریس ها بر روی دندان قرار گرفت، از رترکتور گونه برای واضح و خشک نگه داشتن دندان ها در طول درمان استفاده می شود. به این ترتیب ابتدا دندان ها برای اطمینان از اتصال صحیح براکت ها به آنها، صیقل داده شده و سپس با جریان هوا خشک می گردند. در ادامه از یک حالت دهنده مخصوص در سطوح جلوی دندان ها برای مدت ۳۰ ثانیه استفاده می شود تا به این ترتیب دندان ها برای چسباندن براکت ها آماده شوند. سپس حالت دهنده پاک شده و دندان ها خشک می شوند و از چسب مخصوص بر روی دندان ها برای بهبود فرآیند باندینگ استفاده می گردد. در این زمان، چسب مخصوص دندان پزشکی پشت براکت ها قرار گرفته و براکت ها بر روی محل های از پیش تعیین شده بر روی دندان ها قرار می گیرند. هنگامی که براکت ها در محل مناسب قرار گرفت، چسب اضافی از محل پاک می شود و براکت ها با استفاده از یک پرتو قوی در محل خود محکم می شوند. سپس رترکتور از دهان بیمار خارج شده و سیم های ارتودنسی در محل قرار می گیرند. کل فرآیند باندینگ براکت ها و قرار دادن سیم های ارتودنسی به حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه زمان نیاز دارد. طول مدت ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری اغلب با توجه به زمان مورد نیاز برای قرار دادن صحیح لوازم ارتودنسی بر روی دندان ها به منظور درمان مشکلات خاص بیمار تعیین می شود. هنگامی که بریس های فلزی برای اولین بار در دهان بیمار قرار گرفته و وضعیت آنها تنظیم شد، بیمار کمی با احساس سفتی در دهان خود مواجه می شود که معمولاً می تواند با دندان درد برای حدود چهار تا شش ساعت پس از کامل شدن جلسه درمان همراه شود. این درد نتیجه مستقیم سفت شدن سیم های ارتودنسی قرار داده شده بر روی دندان ها است. در این زمان بیمار می تواند از داروهای مسکن موجود در داروخانه ها بدون نیاز به نسخه پزشک برای کاهش درد احتمالی خود استفاده نماید در مورد دندان درد و بارداری و استفاده از مسکن ها حتما با پزشک خود مشورت نمایید . درد بیمار در این شرایط احتمالاً با گذشت سه تا پنج روز از تکمیل درمان کاهش پیدا خواهد کرد.

مرحله دوم: جلسات مراجعه به متخصص ارتودنسی: هنگامی که بریس های فلزی در محل خود قرار گرفتند، لازم است بیمار بطور منظم با متخصص ارتودنسی خود ملاقات نماید. دلیل این ملاقات ها به خاطر کشیده شدن و ضعیف شدن گره های الاستیکی نگه دارنده سیم های ارتودنسی در محل، با گذشت زمان می باشد. بدون انجام اصلاحات لازم، سیم های ارتودنسی در بارداری، بزرگسالان و ارتودنسی دندان کودکان قابلیت خود برای وارد کردن فشار مناسب به دندان ها جهت تغییر موقعیت آنها و دستیابی به اهداف درمانی مورد نظر را به تدریج از دست خواهند داد. ارتودنسی در بارداری کاملاً ایمن است و اگر درمان را پیش از باردار شدن شروع کرده‌اید، حتماً پزشک را از این خبر هیجان‌انگیز آگاه کنید تا وی با ایجاد تغییرات لازم در برنامه بتواند به خوبی روند درمان را مدیریت کند. اما نکته ضروری این است که شما باید دندان‌های خود را کاملاً تمیز نگه دارید و بهداشت دهان و دندان را به دقت رعایت کنید. مسواک زدن و کشیدن نخ دندان در قبل از ارتودنسی در زمان بارداری با وجود پلاک و سیم در دهان به اندازه کافی مشکل بوده است؛ در شرایط جدید نیز به دلیل تغییرات هورمونی واکنش بدن به پلاک و باکتری دگرگون می‌شود و در نتیجه احتمال بروز بیماری‌های پریودنتال (بیماری لثه) و ورم لثه افزایش می‌یابد. لبها، گونه، زبان و دندانهای شما ممکن است طی چند روز اول حساسیت به ارتودنسی نشان دهند. اگر علائم مزبور بدتر شدند یا بیش از ۲-۴ روز به طول انجامید شما باید با مطب تماس بگیرید.

در طول جلسه اصلاح وضعیت بریس ها، متخصص ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری همچنین می تواند وضعیت حرکت دندان ها و بهبود ایجاد شده در آنها را از نزدیک بررسی نماید. به این ترتیب ممکن است به بیمار پیشنهادات خاص جهت بهبود نتایج نهایی حاصل درمان ارائه شود. حرکت دندان کودک از محل خود حداقل به سه هفته زمان نیاز دارد. این شرایط به معنی این است که جلسات مورد نیاز برای تنظیم بریس ها هر سه تا ده هفته یکبار برگذار خواهد شد. به هر حال امروزه با سیم های ارتودنسی جدید، تعداد جلسات اصلاح و تنظیم بریس کاهش یافته و در واقع مدت زمان ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری افزایش یافته است. جلسات ملاقات با متخصص ارتودنسی برای تنظیم بریس ها شامل باز کردن گره های رنگی الاستیک است که وظیفه نگه داشتن بریس ها بر روی دندان را بر عهده دارد. علاوه بر این در طول این جلسات سیم های ارتودنسی باز شده و دندان ها بطور کامل تمیز شده و پاک می شوند. متخصص ارتودنسی در ادامه وضعیت پیشرفت درمان را بررسی کرده و از سیم های ارتودنسی و بندهای جدید استفاده می کند. در صورتی که بتوان در این زمان از روش های درمان جایگزین استفاده کرد، متخصص ارتودنسی کودکان، بزرگسالان و دندانپزشکی در دوران بارداری درباره این روش ها با شما صحبت خواهد کرد. در ادامه از سیم های ارتودنسی و الاستیک های جدید برای ادامه حرکت دندان ها و تداوم شرایط درمان استفاده خواهد شد.

مرحله سوم: برداشتن براکت ها: هنگامی که متخصص ارتودنسی کامل شدن دوره درمان را اعلام نماید، بریس های دندان با استفاده از یک فرآیند ساده و به نسبت بدون درد از دهان بیمار خارج خواهد شد. هنگامی که همه براکت ها خارج شدند، چسب های باندینگ باقیمانده با استفاده از یک ابزار مخصوص از روی دندان ها پاک خواهد شد. این ابزار مشابه وسیله ای است که برای ترمیم پوسیدگی های دندان استفاده می شود، اما به خاطر اینکه نیازی به حذف ساختارهای دندان در این حالت نیست، درد بیمار در این شرایط در سطح حداقل خواهد بود. پس از اینکه همه چسب های باندینگ پاک شد، لثه ها ممکن است تا حدودی ملتهب شوند، اما این شرایط معمولاً با گذشت چند روز با مسواک زدن و نخ دندان ارتودنسی کشیدن مناسب بر طرف خواهد شد.

مرحله چهارم: مراقبت های پس از ارتودنسی: مراقبت بعد از ارتودنسی بسیار حائز اهمیت است. در حدود یک هفته پس از برداشتن بریس های دندان، یک جلسه ملاقات با متخصص ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری برای کار گذاشتن پلاک های متحرک برگذار خواهد شد. به هر حال، گاهی اوقات پلاک های متحرک از قبل ساخته شده و در جلسه برداشتن بریس ها، بر روی دندان ها قرار خواهند گرفت. پلاک های متحرک ابزارهای ارتودنسی خاص هستند که استفاده از آنها پس از تکمیل درمان برای حفظ نتایج ناشی از مراحل ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری لازم و ضروری است. در طول این مرحله از درمان، دندان ها به نسبت بی ثبات هستند و می بایست برای تکمیل موفقیت آمیز درمان با استفاده از این پلاک ها در محل نگه داشته شوند. پلاک های دندان بطور سفارشی برای دهان بیمار ساخته می شوند. در طول شش ماه اول پس از برداشتن بریس های دندان، لازم است که این پلاک ها در طول بیست و چهار ساعت شبانه روز استفاده شوند. اما پس از گذشت این دوره، استفاده از پلاک های متحرک فقط در طول زمان شب انجام می شود، اما با این وجود در این رابطه لازم است به نظر متخصص ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری و صلاحدید وی توجه شود.

سن مناسب برای درمان ارتودنسی

با وجودی که درمان ارتودنسی بیشتر برای نوجوانان استفاده می شود، اما افراد بزرگسال نیز ممکن است به درمان ارتودنسی نیاز داشته باشند. بسیاری از متخصصان ارتودنسی بیان می کنند کودکان می بایست با متخصص ارتودنسی پس از شروع در آمدن دندان های دائمی در سن هفت سالگی ملاقات نمایند. در این سن، مشکلات دندان همچون مسائل مربوط به نحوه قرار گرفتن دندان ها بر روی یکدیگر و شلوغی و ازدحام دندان ها در دهان به تدریج آشکار می شوند. شروع فرآیند درمان در این سن به معنی لزوم استفاده از بریس در این سن نیست.

ارتودنسی پیشگیری (فاز یک ارتودنسی)

متخصصان ارتودنسی به کودکان پیشنهاد می دهند که ملاقات با پزشک را در سن ۷ سالگی شروع کنند. با شروع به موقع درمان و طی مراحل ارتودنسی دندان ، تشخیص مشکلات بالقوه و اصلاح آنها قبل از جدی شدن مسئله امکان پذیر می شود. انجام این کار می تواند در وقت و پول شما با پیش گیری از شروع مشکلات بعدی صرفه جوی کند. نتایج حاصل از بررسی های ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری نشان دهنده سودمند بودن ارتودنسی پیش گیرانه برای دستیابی به نتایج کلی مورد انتظار می باشد. به خاطر اینکه در این سن دندان های دائمی کودک هنوز بطور کامل رشد نکرده اند، متخصص ارتودنسی می تواند بطور کامل وضعیت دندان ها را بررسی کرده و مشکلات احتمالی آنها را در مراحل اولیه، درمان نماید. هنگام انجام بررسی های اولیه در دوران کودکی، متخصص ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری ابتدا وجود مشکلات احتمالی نیازمند درمان همچون ازدحام و شلوغی دندان ها، ایجاد فضای باز بین دندان ها، پیش دندانی، یا لبخند لثه ای را بررسی می نماید. مرحله اول درمان در این شرایط می تواند شامل درمان پیش گیرانه، یا درمان های اصلاحی باشد. در این زمان می توان از ابزارهای ارتودنسی به منظور جلوگیری از ایجاد مشکل، اصلاح یک مشکل جاری یا کمک به رشد صحیح استخوان فک استفاده کرد. به این ترتیب، در طول مرحله اول درمان، مشکلات متعدد مربوط به هماهنگی دندان ها، لثه ها، فک ها، و مشکلات صورت را می توان درمان کرد. به منظور اطلاع از مناسب بودن کودک شما برای استفاده از این روش های درمانی، در جلسه مشاوره در مطب ارتودنسی شرکت نمایید.

تفاوت بین درمان ارتودنسی پیشگیری (فاز یک) و ارتودنسی جامع (فاز دو)

درمان ارتودنسی پیشگیری یا فاز یک معمولاً زمانی آغاز می‌شود که هنوز اکثر دندان‌های شیری نیفتاده است و فقط چند دندان دائمی ثنایا درآمده است. بنابراین ارتودنسی پیشگیری عموماً در بازه سنی ۹ ـ ۷ سال انجام می‌شود. هدف از ارتودنسی پیشگیری این است که مشکلات دندانی تشدید نشود و بتوان آنها را در سن پایین کاملاً برطرف کرد. این مشکلات شامل اختلاف در رشد استخوان‌ها، کراس بایت و شلوغی شدید دندان‌ها می‌شود. متخصص در ارتودنسی پیشگیری از جهش‌های رشدی بهره می‌گیرد و به این ترتیب مشکلی که اصلاح آن در سال‌های آتی بسیار دشوار می‌شود، در سن پایین به راحتی درمان می‌گردد. در این حالت ضرورت کشیدن دندان یا جراحی از بین می‌رود و نتیجه‌ای بهتر با پایداری بیشتر به دست می‌آید. اکثر بیماران ارتودنسی پیشگیری باید درمان فاز دو را نیز انجام دهند تا بهترین نتیجه ممکن به دست آید. درمان فاز دو معمولاً چند سال پس از ارتودنسی پیشگیری و زمانی شروع می‌شود که بقیه دندان‌های دائمی، از جمله دندان‌های آسیاب دوم، نیز درآمده باشد. بنابراین سن مناسب برای شروع ارتودنسی ۱۳ ـ ۱۲ سالگی است. هدف از درمان فاز دو این است که بایت مناسب و لبخندی زیبا پس از درآمدن دندان‌های دائمی به دست آید.

آیا ارتودنسی پیشگیری برای تمام کودکان لازم است؟

تمام کودکان به ارتودنسی پیشگیری نیاز ندارند. فقط کودکان دچار ناهنجاری‌های کراس بایت و شلوغی شدید دندان‌ها نیاز به ارتودنسی پیشگیری دارند. درمان بقیه کودکان را می‌توان تا زمان درآمدن اکثر (یا تمام) دندان‌های دائمی به تاخیر انداخت. با این حال باید تمام کودکان قبل از ۷ سالگی توسط متخصص ارتودنسی معاینه شوند.

آیا پس از ارتودنسی پیشگیری نیز باید تمام دندان‌ها سیم‌کشی شود؟

معمولاً لازم است که دندان‌ها پس از انجام ارتودنسی پیشگیری سیم‌کشی شود. دوره پس از فاز یک ارتودنسی را دوره استراحت می‌گویند و متخصص در این مدت بر رشد و رویش دندان‌ها نظارت دارد. همچنین متخصص توصیه‌های لازم را برای درمان‌های آتی به والدین و بیمار ارائه می‌دهد.

مراقبت های لازم در زمان ارتودنسی

تغذیه در ارتودنسی: در طول دوره درمان ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری، می توان مجموعه ای از مواد غذایی متنوع را مصرف کرد. به هر حال، برخی از انواع مواد غذایی می توانند باعث وارد شدن آسیب و صدمه به براکت ها و سیم های ارتودنسی شوند. هنگامی که این اجزا دچار آسیب شوند، در نتیجه عدم مراقبت های ارتودنسی صحیح بیمار با ناراحتی، حرکت ناخواسته دندان، نیاز به برگزاری جلسات درمانی اضافی در مطب متخصص ارتودنسی، و افزایش طول مدت درمان مواجه می شود. به خاطر داشته باشید، چسبی که برای نگه داشتن براکت ها بر روی دندان ها استفاده می شود، بسیار شکننده است. هنگامی که فشار بیش از حد به این چسب وارد شود، براکت ها از سطح مینای دندان جدا می شود. در طول چند روز اول پس از درمان، لازم است بیمار از مواد غذایی نرم استفاده کند. علاوه بر این لازم است بیمار از ابزارهای ارتودنسی در هنگام غذا خوردن تا زمان استفاده از بریس ها حفاظت نماید. به این ترتیب، لازم است بیمار از خوردن غذاهای سخت، سفت، چسبنده و ترد خودداری نماید.

مشکلات ارتودنسی و گرفتن وقت اورژانس: مشکلات اورژانسی در طول دوره درمان ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری به ندرت اتفاق می افتد اما می بایست بدانید در هنگام مواجه شدن با درد شدید یا مواقع ایجاد درد در ارتباط با ابزارهای ارتودنسی که امکان مراقبت از آنها توسط خود بیمار وجود ندارد، لازم است با مطب متخصص ارتودنسی تماس گرفته شود. در این شرایط ممکن است با اطلاع از این موضوع که بسیاری از مشکلات ایجاد شده را می توان بطور موقت تا زمان ملاقات با متخصص ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری کنترل کرد، تعجب نمایید. پس از کاهش ناراحتی بیمار، بسیار مهم است که با مطب پزشک در اسرع وقت تماس گرفته شده و برای ملاقات با وی جهت انجام ترمیم های لازم وقت گرفته شود. توجه داشته باشید بی توجهی به ابزارهای ارتودنسی ثابت آسیب دیده و ترمیم نکردن آنها در یک دوره طولانی می تواند باعث ایجاد مشکلات جدی در طرح درمانی شما شود.

مراقبت از براکت ها و بهداشت ارتودنسی: به منظور تکمیل موفقیت آمیز دوره درمان، بیمار می بایست بطور نزدیک با متخصص ارتودنسی خود هماهنگ باشد. دندان ها و فک ها فقط زمانی می توانند به سمت موقعیت صحیح خود حرکت کنند که بیمار به نحو صحیح و بطور مداوم از باندهای کششی، هدگیر یا سایر ابزارهای تجویز شده توسط متخصص ارتودنسی در کودکان، بزرگسالان و بارداری استفاده نماید. توجه داشته باشید استفاده از ابزارهای آسیب دیده ارتودنسی می تواند دوره درمان شما را طولانی نماید. هنگامی که از بریس استفاده می کنید، بسیار مهم است که دندان های خود را پس از هر بار غذا خوردن مسواک مخصوص ارتودنسی زده و نخ دندان بکشید تا به این ترتیب دندان ها و لثه های خود را در طول دوره درمان با تغذیه در ارتودنسی سالم نگه دارید. در صورتی که نیاز به کمک برای انتخاب مسواک، خمیر دندان، و نخ دندان مناسب برای شرایط خود دارید، با مطب متخصص ارتودنسی تماس گرفته و نظر وی را در این رابطه جویا شوید. مراقبت های ارتودنسی بعد از انجام روند کار و در حین انجام از اهمیت به سزایی برخوردار است. سفید کردن دندان‌ها یا بلیچینگ درمانی است که در آن بد رنگی‌ها و رنگدانه‌هایی که به مرور زمان باعث تغییر رنگ دندان‌ها شده و حتی بعضی بد رنگی‌های ژنتیکی را بر طرف نموده ودندانهایی سفید و زیبا را به شما هدیه می‌کند. برای اطلاع دقیق از هزینه بلیچینگ دندان می‌توانید با پزشک مشورت نمایید.

هزینه ارتودنسی

هزینه سیم کشی دندان و قیمت ارتودنسی متحرک در کودکان، بزرگسالان و بارداری به فاکتورهای متعدد بستگی دارد که برای مثال در این رابطه می توان به نوع درمان ارتودنسی، شدت ناهنجاری های فکی و دندان بیمار، و مدت درمان ارتودنسی اشاره کرد. در طول جلسه مشاوره، متخصص ارتودنسی پس از تعیین روش درمان و تخمین مدت زمان و نحوه انجام درمان، در مورد هزینه ارتودنسی دندان در کودکان، بزرگسالان و بارداری به شما اطلاعات کامل را ارائه خواهد کرد.

سوالات متداول

آیا لازم است که دندان‌ها برای انجام ارتودنسی کشیده شود؟

گاهی اوقات لازم است که دندان کشیده شود تا بهترین نتیجه به دست آید. صاف و ردیف کردن دندان‌ها، زیباتر کردن لبخند و متناسب ساختن نیمرخ از اهداف اصلی درمان ارتودنسی محسوب می‌شود. با این حال متخصصین ارتودنسی امروزه به کمک تکنولوژی‌های جدید از روش‌های پیشرفته‌ای بهره می‌گیرند که ضرورت کشیدن دندان‌ها را از بین برده است.

آیا در دوران ارتودنسی می‌توانم ورزش کنم؟

بله. توصیه می‌کنیم که چه در دوران ارتودنسی، چه در زمان‌های دیگر، هنگام ورزش کردن از گارد یا محافظ دهانی استفاده کنید. متخصص محافظ دهانی را به طور سفارشی برای هر بیمار تهیه می‌کند تا گارد به خوبی از دندان‌های سیم‌کشی شده محافظت کند.

آیا وجود بریس در دهان مانع نواختن ساز می‌شود؟

خیر. البته مدتی طول می‌کشد که به ساز زدن با وجود بریس عادت کنید. به علاوه پوشش‌های خاصی وجود دارد که با کشیدن آنها روی براکت‌ها احساس راحتی بیشتری خواهید کرد.

آیا پس از برداشتن بریس باید از پلاک نگهدارنده استفاده کنم؟

تقریباً همیشه لازم است که پس از برداشتن براکت‌ها برای مدتی از پلاک نگهدارنده یا ریتینر استفاده کرد. اگر از ریتینر استفاده نکنید، دندان‌ها به سرعت به وضعیت اولیه برمی‌گردد و زمان، هزینه و دردسری را که برای مرتب کردن دندان‌ها کشیده‌اید، به هدر می‌رود. نگهدارنده دندان‌ها را مرتب نگه می‌دارد و زیبایی مادام‌العمر لبخند را تضمین می‌کند.

آیا ارتودنسی ناراحت کننده و دردناک است؟

سیم‌کشی دندان‌ها به هیچ وجه ناراحت کننده نیست. البته تا چند روز پس از قرارگیری بریس یا عوض کردن سیم‌ها ناراحتی مختصری را حس خواهید کرد که با مصرف مسکن‌های بدون نسخه آرام می‌شود.

آیا در دوران ارتودنسی باید به دندانپزشک نیز مراجعه کنم؟

حتماً. ویزیت‌های دوره‌ای دندانپزشکی در زمان ارتودنسی بسیار مهم است. دندانپزشک تعیین می‌کند که هر چند وقت یک بار برای جرم‌گیری و ویزیت حین ارتودنسی مراجعه کنید.

آیا دوران ارتودنسی تغذیه خاصی دارد؟

بله. دندانپزشک دستورات کاملی را درباره مراقبت دوران ارتودنسی ارائه می‌دهد و می‌گوید که خوردن چه غذاهایی در این زمان ممنوع است. خوردن یخ، شکلات سفت و چسبناک، سبزیجات خام و هر نوع غذای چسبنده (مانند کارامل و تافی) حین ارتودنسی ممنوع است. کافی است توصیه‌های دندانپزشک را رعایت کنید تا مورد اورژانسی پیش نیاید و مجبور نشوید که با ناراحتی برای ترمیم بریس آسیب دیده یا شکسته به متخصص مراجعه کنید.

در دوران ارتودنسی باید چند بار در روز دندان‌ها را مسواک بزنم؟

بیماران ارتودنسی باید دندان‌ها را حداقل ۴ بار در روز، پس از صرف هر وعده غذا و قبل از خواب، مسواک بزنند. متخصص ارتودنسی شیوه نخ کشیدن دندان‌های سیم‌کشی شده را به بیمار آموزش می‌دهد و در صورت لزوم فلورایددرمانی را تجویز می‌کند.

آیا درمان ارتودنسی را می‌توان در زمانی که هنوز دندان‌های شیری نیفتاده است، انجام داد؟

بله. بعضی مشکلات ارتودنسی آن‌قدر جدی و شدیدند که نیاز به مداخله زودهنگام و انجام ارتودنسی پیشگیری دارند. اما اگر بیمار برای درمان آماده نباشد، متخصص رشد و رویش دندان‌ها را تحت نظر می‌گیرد تا زمان مناسب برای شروع درمان فرابرسد.

آیا درمان ارتودنسی را می‌توان در سنین بالاتر نیز انجام داد؟

در واقع ۲۵ % از بیماران ارتودنسی را بزرگسالان تشکیل می‌دهند. سلامتی، شادی و اعتماد به نفس برای بزرگسالان حیاتی است. هیچ سنی برای شروع ارتودنسی دیر نیست.

آیا با وجود روکش و دندان غائب نیز می‌توانم دندان‌هایم را سیم‌کشی کنم؟

بله، دندان روکش شده نیز دقیقاً مانند دندانی که پر شده است، حرکت می‌کند. اگر دندان از دست داده باشید، متخصص از فضای خالی دندان غائب استفاده می‌کند و بقیه دندان‌ها را ردیف و مرتب می‌کند.

آیا پس از چسباندن براکت‌ها می‌توانم بلافاصله به مدرسه برگردم؟

بله. هیچ دلیلی ندارد که به دلیل مراجعه به متخصص ارتودنسی، از مدرسه غیبت کنید.

موارد اورژانسی ارتودنسی در سفر

ممکن است در هنگام سفر، تجهیزات ارتودنسی شما با مشکل مواجه شود. پس بهتر است وسایلی را با خود به همراه ببرید تا در صورت مواجه با موارد اورژانسی از آنها استفاده کنید. فهرست زیر به شما کمک می‌کند تا در صورت بروز یک مورد اورژانسی بتوانید مشکل را موقتاً برطرف کنید:

•  جدا شدن براکت یا لیگاتور باند: سعی کنید براکت یا باند را با موچین به جای خود برگردانید.
•  شل شدن وسایل ارتودنسی: وسیله را با موم محکم کنید.
•  شل شدن براکت یا باند: بگذارید همان‌جور بماند و سعی کنید که با موم تحریک را از بین ببرید.
•  شل شدن سیم: سعی کنید سیم را با موچین به جای خود برگردانید. اگر موفق نشدید و در آن محل به متخصص ارتودنسی دسترسی نداشتید، انتهای سیم را، پس از اتصال به آخرین دندان، با ناخن‌گیر ببرید و به سر آن موم بزنید تا باعث تحریک نشود.
•  فرو رفتن سیم: سعی کنید سیم را با Q-tip به عقب فشار دهید، سپس به سر آن موم بزنید.
•  دندان درد: دهان را با آب نمک گرم شستشو دهید یا ایبوپروفن مصرف کنید تا دردتان آرام شود.

اگر موم کافی نداشتید، می‌توانید از آدامس بدون قند، گاز پانسمان، پنبه یا حتی سیلیکون روی هدفون استفاده کنید. نخ کشیدن دندان‌ها و مسواک زدن را فراموش نکنید تا ذرات غذا بین دندان‌ها باقی نماند. کافی است، بین تفریحات خود فقط چند دقیقه را به رعایت بهداشت دهان و دندان اختصاص دهید.

سیگار کشیدن چه اثری بر درمان ارتودنسی دارد؟

سیگار کشیدن تاثیر نامطلوبی بر درمان ارتودنسی دارد. اگر درمان به روش ارتودنسی نامرئی (اینویزیلاین) انجام شود، سیگار کشیدن رنگ پلاک‌ها را تغییر می‌دهد. به علاوه استعمال دخانیات حتی بر قابلیت حرکت کردن دندان‌ها نیز اثر می‌گذارد. سیگار کشیدن برای بافت‌های بدن مضر است، سلامت بافت و استخوان‌ها، شرط حرکت کردن مناسب دندان‌ها است. اگر دهان و دندان‌ها از نظر سلامتی و بهداشت در وضعیت خوبی نباشد، سیگار کشیدن مشکلات را وخیم‌تر خواهد کرد. سیگار کشیدن باعث ایجاد لکه‌های زرد روی دندان‌ها می‌شود و زمان ارتودنسی را طولانی‌تر می‌کند. چون استعمال دخانیات یکی از علل بیماری‌های لثه است و این بیماری‌ها لثه‌ها را متورم، عفونی و دردناک می‌کند، در این شرایط مدت بیشتری طول می‌کشد تا ارتودنسی اثر خود را به جا بگذارد.

آیا می‌توان ارتودنسی و عمل بینی را همزمان انجام داد؟

حرکت دادن دندان‌ها در بعضی از موارد، موقعیت لب را تغییر می‌دهد. اگر این تغییر جزئی باشد، تاثیری بر زمان‌بندی یا الگوی عمل بینی نخواهد داشت. اما اگر تغییر قابل توجه باشد، برای مثال دندان‌های قدامی بالا عقب برده شود، رابطه بین لب بالا و برجستگی بینی عوض خواهد شد. در چنین شرایطی متخصص ارتودنسی و جراح بینی باید در تهیه طرح درمان با هم همکاری داشته باشند تا نتیجه عمل بینی با وضعیت لب پس از اتمام ارتودنسی همخوانی داشته باشد. معمولاً توصیه می‌شود که جراحی بینی به بعد از ارتودنسی موکول شود تا جراح بینی را با توجه به وضعیت جدید لب عمل کند و به این ترتیب بهترین نتیجه ممکن به دست آید.

نویسنده:دکتر مهرداد فتحیان

بورد تخصصی ارتودنسی از دانشگاه بوستون آمریکا

دکتر مهرداد فتحیان متخصص ارتودنسی و درمان ارتوپدیک فک و صورت هستند. ایشان در سال های 1994- ۱۹۹8 در وونکور مشغول به تحصیل در رشته دندانپزشکی بوده‌اند. سپس با کسب رتبه برد دندانپزشکی با نمره ۹۶ درصد و ثبت تحقیق در زمینه ارتودنسی با همکاری .Dr David Kennedy از میان کلیه داوطلبان این رشته، رتبه Match 9 در بین ۲۵۰۰۰ شرکت کننده جهت ورود به دانشگاه‌های آمریکا را کسب نمود. وی در دانشگاه بوستون آمریکا که به جهت سطح علمی یکی از بهترین دانشگاه های دنیا است، زیر نظر اساتیدی از جمله Dr. Bednar, Dr. Blau ,Dr. Drizen , Dr. Walker و Dr. Gianelly (مخترع روش Bidimensional ) موفق به کسب تخصص در زمینه ارتودنسی شد. دکتر فتحیان این دوره را نیز با رتبه اول و معدل ۹۷ درصد طی نمود و موفق به دریافت لوح و جایزه از این دانشگاه شد.
پس از این دوره جهت دریافت درجه Master یک سال دیگر به آموزش خود در این دانشگاه ادامه داد و تحقیقی دیگر با همکاری Dr. Gianelly به ثبت رساند. دکتر فتحیان در سال ۲۰۱۱ پس از ۱۹ سال کار و تحصیل به ایران بازگشت.