عوارض و مضرات احتمالی ارتودنسی به همراه درمان های اورژانسی

از هر سه کودک، یک کودک می‌تواند سلامت عمومی و دهانی خود را با استفاده از ارتودنسی افزایش دهد. بریس‌ها می‌توانند از عوارض زیانبار ناشی از رشد دندان‌های کودک جلوگیری کنند، برای مثال دندان‌های کج و نامرتب، پوسیدگی دندان و مشکلات پزشکی جدی که معمولاً نیاز به جراحی دارد جلوگیری کند. "پیشگیری بهتر از درمان است" و استفاده ارتودنسی یا جایگزین‌های ترمیمی در سنین پایین می‌تواند از عوارض بیشماری و از عمل‌های خطرناک‌تر در آینده جلوگیری کند.

مشکلات و عوارض ارتودنسی به همراه روش های درمان و پیشگیری

پیش از آغاز برنامه درمان ارتودنسی توصیه می‌شود که شما و یا والدینتان در مورد خطرات همراه با درمان مطلع باشید. متخصصین ارتودنسی در مرکز ما در زمینه اقداماتی که باید برای به حداقل رساندن این خطرات انجام دهند خبره هستند.

کرم خوردگی دندان یا پوسیدگی دندانی و کم شدن مواد آهکی استخوان

تجهیزات ارتودنسی باعث کرم خوردگی دندان نخواهند شد، ولی بخاطر حضور این تجهیزات در دهان باقیمانده غذا به راحتی در دهان تجمع کرده و احتمال پوسیدگی دندان به این خاطر بالا می‌رود. انباشتگی ذرات غذا می‌تواند منجر به تورم لثه شود. خطوط سفید دائمی (کم شدن مواد آهکی استخوان) که گاهی اوقات پس از درآوردن ارتودنسی قابل مشاهده هستند معمولاً بین حلقه‌های فلزی یا در حاشیه براکت‌ها و در خطوط لثه دیده می‌شوند و نشانه‌ای از شروع پوسیدگی دندان هستند. می‌توان با رعایت رژیم غذایی مناسب، عادات مسواک زدن خوب و مراجعات منظم به دندانپزشک از بروز این مشکلات جلوگیری کرد. باید بلافاصله بعد از غذا خوردن مسواک بزنید و تکنیک‌های صحیح مسواک زدن هنگام استفاده از ارتودنسی را خوب فرا گرفته و انجام دهید. اگر نمی‌توانید در زمان مشخصی مسواک بزنید، دهان خود را چندین بار پر از آب کرده و سپس خالی کنید تا آبکشی دهان بطور کامل انجام شود. به یاد داشته باشید کم شدن مواد آهکی استخوان (اثرات دائمی)، پوسیدگی یا بیماری‌های لثه در صورتی رخ می‌دهند که شما در این دوره به درستی و کامل مسواک نزنید. بهداشت مناسب دهانی و جرم‌گیری یک ضرورت است. از خوردن انواع شیرینیجات، شکلات و هله هوله باید خودداری نمود. از خوردن غذا بین وعده‌های غذایی خودداری کنید تا به دندان فرصت پاک شدن از نمک‌های معدنی را بدهید.

لثه متورم و مشکلات لثه

در برخی از نواحی دهان، ارتودنسی ممکن است بر بافت لثه فشار بیاورد. این مسئله مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، ولی اگر در این نواحی مسواک نزنید، بافت لثه ممکن است متورم شود. مسواک زدن و نظافت کامل دندان‌ها و لثه‌ها پس از خوردن ضروری است تا سلامت آنها حفظ شود. در صورت دوام مشکل یا وخامت آن با مطب تماس بگیرید. برخی افراد بیشتر از سایرین مستعد بیماری‌های لثه هستند. عواملی که در این مشکل دخیل هستند، عبارتند از: بهداشت دهانی ضعیف، انباشتگی جرم و ذرات غذا در اطراف دندان و لثه‌ها، مسواک زدن نادرست و سلامت عمومی بیمار. بیماری لثه بصورت دوره‌ای است یعنی برای دوره‌ای طولانی ساکن می‌ماند و ناگهان با درد زیادی بدون هیچ دلیل واضحی به حالت فعال تغییر وضعیت پیدا می‌کند. اگر این مشکل در طول دوره درمان ارتودنسی بیافتد، ممکن است کنترل کردن مقدار از دست رفتن استخوان یا کشیدن دندان بسیار دشوار یا حتی غیرممکن باشد. معمولاً این اتفاق نمی‌افتد ولی امکانش وجود دارد. توصیه متخصصین ارتودنسی مراجعه به یک متخصص لثه است تا احتمال وجود عارضه‌های مختلف بررسی شود. در موارد بسیار شدید، مخصوصاً در بزرگسالان، دندانپزشک ممکن است از شما بخواهد تا در تمام دوره درمان ارتودنسی بطور منظم به متخصص لثه مراجعه کنید. گاهاً ضروری است که متخصص ارتودنسی دندان‌ها را به ناحیه انتقال دهد که حمایت استخوانی کافی برای دندان‌ها وجود ندارد. این مسئله می‌تواند به عقب نشینی لثه در اطراف دندان‌های درگیر و نیاز به جراحی لثه منجر شود.

تحلیل ریشه

 این عارضه تحلیل رفتن نوک ریشه دندان است، که ممکن است در درجات مختلفی در طول دوره ارتودنسی اتفاق بیافتد، ولی معمولاً این عارضه خفیف بوده و بر سلامت یا دوام دندان‌ها تأثیر نمی‌گذارد. دندان‌های قدامی ردیف بالا بیشتر از سایر دندان‌ها دچار این عارضه می‌شوند. مواردی مشاهده شده که تمام دندان‌ها درگیر این عارضه شده و مقدار بسیار زیادی از ریشه‌های دندان‌ها تحلیل رفته است. اگر در سنین بالا بیماری لثه نیز همراه این عارضه ایجاد شود، دوام دندان‌های تهدید خواهد شد. پیدا کردن مقصر برای تحلیل ریشه دندان‌ها، اگر غیرممکن نباشد، بسیار دشوار است. بسیاری از بیماران پیش از شروع درمان ارتودنسی دچار تحلیل رفتن ریشه هستند. ظاهراً احتمال بروز این عارضه در درمان‌های طولانی مدت بیشتر است. همین مسئله اهمیت همکاری بیمار با پزشک را نشان می‌دهد. باید در اولین فرصت ممکن درمان به پایان برسد. باید خاطر نشان کرد که تمام موارد تحلیل ریشه از درمان ارتودنسی ناشی نمی‌شود. تروما، بهم فشردگی دندان‌های همجوار، اختلالات اندوکرین، داروها و دلایل ناشناخهت نیز می‌تواند باعث تحلیل ریشه شود.

از دست رفتن قدرت دندان

تغییر رنگ و یا از دست رفتن قدرت دندان به ندرت با درمان ارتودنسی مرتبط است، ولی ممکن است در طول دوره درمان رخ دهد. دندانی که قدرت خود را از دست داده ولی ناشناخته باقی مانده باشد، حال چه از ضربه سنگین به دندان در گذشته ناشی شده باشد، چه از خطوط کوچک شکستگی یا پوسیدگی عمیق، ممکن است در دوره درمان "عود کند". در این صورت درمان ریشه دندان برای حفظ سلامت دندان درگیر ضروری است. معمولاً دندانی که کانال ریشه آن پر شده باشد را می‌توان با ارتودنسی جابجا کرد. دندانی که رنگ آن تغییر کرده باشد را باید با درمان بلیچینگ حرفه‌ای به رنگ طبیعی خود بازگرداند.

دندان نهفته

به دندان‌هایی که نسبتاً یا کاملاً زیر لثه قرار بگیرند، "دندان نهفته" گفته می‌شود. اکثر دندان‌ها در نتیجه چیزی که به آن "الگوی ناهنجار (ناخواسته) رشد دندان" می‌گویند بصورت نهفته رشد می‌کنند که این امر بخاطر نامرتب بودن دندان‌ها یا کاملاً اتفاقی ایجاد می‌شود. هنگام حرکات دندان در دوره درمان ارتودنسی، ممکن است دندان رشد نکرده بصورت دندان نهفته رشد کند. درمان دندان نهفته به علت و اهمیت نسبی دندان بستگی دارد.

• دندانی که بیشترین مورد رشد نهفته در آن مشاهده می‌شود، دندان‌های سوم آسیا یا "دندان عقل" است. در بیشترین موارد بخاطر عدم وجود فضای کافی در فک، این دندان‌ها به خوبی در جای خود رشد نمی‌کنند.
• به محض این که نهفته بودن دندانی برای پزشک محرز شود و این دندان‌ها بقدری رشد کنند که نزدیک به سطح لثه برسند و بتواند به راحتی آنها را کشید، معمولاً متخصصین ارتودنسی توصیه می‌کنند که این دندان‌ها کشیده شوند.
• گاهاً پیش می‌آید که دندان عقل در سنین بسیار پایین کشیده شود در صورتی که این دندان‌ها آسیبی را به دندان‌های مجاور خود وارد کنند تا مسیر رشد سایر دندان‌ها را مسدود نمایند. اگر پزشک تصمیم بگیرد که با تجهیزات ارتودنسی دندان نهفته را حرکت بدهد تا صاف شود، این کار باید با کمک جراح دهان و دندان یا لثه انجام بگیرد تا دندان نهفته مشخص شود و اتصالات به آن محکم شوند. این کار باعث ایجاد یک "دسته" می‌شود تا فشار به آن وارد شده و به تدریج دندان را حرکت داده و به موقعیت خود برساند.

طول درمان مورد نیاز برای حرکت دادن دندان نهفته به طرز چشمگیری متغیر است. فاکتورهای موثر در طول درمان عبارتند از: دشواری تشخیص زاویه و موقعیت درست دندان،محدودیت‌های جسمانی یا فنی برای کشیدن دندان به موقعیت مناسب خود یا ماهیت و میزان استخوان و بافت لثه موجود در ناحیه‌ای که دندان جابجا شده است. در برخی موارد دندان نهفته ممکن است آنکیلوز شده یا به استخوان مجاور خود جوش بخورد. در چنین مواردی، دندان نمی‌تواند حرکت کند و باید آن را کشید. این عوامل را نمی‌توان به سادگی پیش‌بینی کرد؛ بنابراین تخمین زمان درمان ممکن است کاملاً اشتباه از آب دربیاید. ریشه دندان‌های مجاور گاهی اوقات بخاطر وجود دندان نهفته یا حرکت دندان نهفته اسیب می‌بیند.

مصدومیت‌های ناشی از ابزار ارتودنسی

• بریس: مطابق با کارایی و راحتی، ابزار ایمنی ساخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. ولی با این وجود باید تمام اقدامات احتیاطی را انجام داد. اگر بیمار در استفاده و مراقبت از این ابزارها سهل انگار باشد، در حال حاضر هیچ یک از ابزارها از خطا و شکست محفوظ نیست.
• ریتینرها: در هنگام استفاده از ابزارهای ارتودنسی متحرک ، همچون ریتینرها، باید بسیار مراقب بود. در صورتی که احتمال درآمدن این ابزارها وجود دارد، برای مثال هنگام شنا کردن، بیمار نباید از آنها استفاده کند. اگر ریتینر شکست دیگر از قطعات شکسته استفاده نکنید. بلافاصله با مطب تماس بگیرید تا در صورت امکان آن را ترمیم کرده یا ریتینر جدیدی را تحویل بگیرید.

مصدومیت‌ها در حین فرآیندهای عینی درمانی

هنگام که در داخل دهان از ابزارآلات تیز استفاده می‌شود، ممکن است بصورت ناخواسته بریدگی یا خراشی ایجاد شود، مخصوصاً اگر در زمان حساسی بیمار حرکت کند. همچنین ممکن است جسم خارجی در پشت دهان افتاده و توسط بیمار قورت داده شود یا در راه تنفس او گیر کند. اگرچه در هنگام نصب و درآوردن بریس‌ها یا اتصالات وصل شده مراقبت بسیار زیادی صورت می‌گیرد، ممکن است دندان‌هایی که سابقاً بخاطر شکستگی مینای آنها یا بخاطر کرم خوردگی ضعیف شده‌اند یا پر کردگی‌های ضعیف آسیب ببینند.

درد و یا صدا دادن مفصل فک

درد یا صدا دادن مفصل فک (مفصل فکی گیجگاهی یا TMJ) ممکن است در هر دوره‌ای از طول زندگی بیمار رخ دهد. معمولاً ترکیبی از عوامل در بروز این مشکل دخیل هستند. سابقه مصدومیت فک یا استرس هیجانی از شایع‌ترین عوامل هستند. این عارضه در دختران در سال‌های پایانی دوران نوجوانی یا اوایل بیست سالگی و همچنین در اواخر چهل سالگی شایع‌تر است. در بیشتر موارد، اسپاسم‌های مفصل فک علت درد هستند. در برخی موارد نیز پاتولوژی مفصل مثل آرتریت ممکن است وجود دارد باشد. وضعیت احساسی فردی که دچار این مشکل شده با درد مفصل رابطه مستقیم دارد. بنابراین، درد و یا صدا دادن مفصل ممکن است با وضعیت احساسی فرد تغییر کند. درمان این مشکل می‌تواند چند دوره طول بکشد و ممکن است ساده یا بسیار پیچیده باشد. درد مفصل فک معمولاً بعنوان یک اختلال بالینی در نظر گرفته شده و لزوماً یک اختلال دندانی نیست. همانطور که در بالا اشاره شد دلایل زیادی وجود دارند که می‌توانند باعث مشکلات TMJ شوند، ولی تداخلات ناشی از بایت نامناسب می‌تواند یکی از عوامل موثر باشد. صرفاً درمان ارتودنسی نمی‌تواند تمامی تداخلات ناشی از بایت نامناسب را درمان کند زیرا عوامل بسیار زیادی فراتر از کنترل متخصص ارتودنسی وجود دارد. اکثر مشکلات TMJ را نمی‌توان با "ترمیم بایت" برطرف کرد. بسیاری از عارضه‌های مختلف دهان و دندان علائم TMJ را از خود نشان می‌دهند و باید تشخیص دقیقی صورت بگیرد تا درمان مناسب مشخص شود. برخی افراد تصور می‌کنند مشکلات TMJ همگی ناشی از "بایت" است ولی باید گفت که صرفاً بایت علت این مشکلات نیست.

ساییدگی دندان یا از دست دادن مینای دندان

فرسودگی سطح جویدنی دندان معمولاً، و نه همیشه، در بیماران بزرگسال دیده می‌شود. این مشکل در اغلب اوقات ناشی از عادت دندان قروچه یا قفل کردن دندان‌ بیمار است که باعث فرسودگی بیش از حد مینا در سطوح جویدنی دندان می‌شود. تداخلات دندانی در حین حرکات فک نیز می‌تواند باعث پوسیدگی دندان شود. بیمار بصورت ناخودآگاه سعی می‌کند تداخلات را با "کار کشیدن" از دندان‌ها برطرف کند، همانطور که در "پر کردن بیش از حد دندان" این کار را انجام می‌دهد و به همین خاطر دندان‌های خود را روی هم می‌ساید یا قفل می‌کند که باعث فرسودگی سطح جویدنی دندان خواهد شد.

تمایلات بازگشتی دندان‌ها

اصطلاح بازگشت ارتودنسی ، به این شیوه که در این مورد استفاده قرار گرفته است، به حرکت رو به عقب دندان‌ها به سمت موقعیت اصلی خودشان بعد از درآوردن بریس‌ها ارتودنسی گفته می‌شود. احتمال داده می‌شود که همه بیماران حداقل مقداری حرکت دندان‌ها را پس از باز کردن بریس‌ها خواهند داد. تعیین مقدار دقیق حرکت دندان بسیار دشوار است، به همین خاطر در بیشتر موارد از ریتینرها استفاده می‌شود تا تمایل بازگشتی دندان‌ها کاهش یابد.

سایر علل بازگشت ارتدونسی عبارتند از:

• عدم همکاری بیمار در طول دوره استفاده از بریس‌های ارتودنسی ظاهراً تجربه نشان می‌دهد که هرچه نتیجه ایده آل تر، احتمال بازگشت ارتودنسی کمتر.
• عدم همکاری بیمار در استفاده از ریتینرها این مسئله بخصوص در ماه‌های اولیه استفاده از ریتینرها مشهود است.
• هرچه مال اکلوژن اصلی شدیدتر باشد، تمایل بازگشتی دندان‌ها بیشتر است. وقتی که یک دندان به شدت چرخیده باشد، فیبرهای لثه تمایل دارند آن دندان را به موقعیت سابق خود بازگردانند. بنابراین در بسیاری از موارد، ممکن است ترنسکشن فیبر لثه (فیبرکتومی) بعنوان بخشی از فرآیند ثابت سازی، توصیه شود.
• گاهی افرادی که بطرز نرمالی و به مقدار متوسطی رشد کرده باشد، ممکن است چنین چیزی را تجربه نکند. اگر رشد شخص غیرمتجانس باشد، نسبت فک نیز می‌تواند تحت تأثیر قرار گرفته و اهداف درمانی اصلی خدشه‌دار شود. عدم وجود هارمونی در رشد اسکلتی یک فرآیند بیولوژیکی فراتر از کنترل متخصص ارتودنسی است. درمان بازگشت ارتودنسی ناشی از رشد به میزان بازگشت ارتودنسی بستگی دارد. در برخی موارد، باید پس از اتمام رشد، مجدداً تمام دندان‌ها براکت گذاری شود.